ƏZİZİM ZƏLİMXAN!

   «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı»nın mənə göndərdiyin əlyaz­ma­sını get-gedə artan bir maraq və həvəslə oxudum və səni ciddi (həm də prinsipial!) yaradıcılıq uğuru münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm.

   Mən nə üçün bu əsəri ciddi (və prinsipial!) yaradıcılıq uğuru hesab edirəm?

   Çox qısaca, ona görə ki:

   1. Azərbaycan ədəbiyyatında şairlərin də, nasirlərin də, hətta sovet dönəmi «oçerk usta­ları»nın da bəzən «dastan» adlan­dır­dıq­ları bir çox nümunələr olmasına baxmayaraq, «dastan» yalnız folk­­lo­rumuzun janrı olaraq qalırdı. Yazılı ədəbiyyatımızdakı hə­min nümunələrin janrının müəlliflər tərəfindən «dastan» kimi mü­­əy­­yənləşdirilməsi tamam şərti səciyyə daşıyırdı, bəzən də ya­la­nçı «xəlqiliyin» ifadəsi olurdu.

   Sənin bu əsərin isə, mənə görə, yazılı ədəbiyyatımızda yeni «mil­­li janr»ın yaranmasına səbəb olacaqdır. «Milli janr» ifadəsi, bəl­­kə də, bir az qəribə səslənir, ancaq bizim mədəniyyətimizin di­­gər sahələrində, misal üçün, musiqimizdə yaranmış «mu­ğam-opera», «qəzəl-romans», «muğam-simfoniya» kimi məhz «mil­li janr»lar, elə bilrəm ki, bu termini tam mənada əsaslandırır.

   Bu baxımdan mən, sənin dastanını ədəbiyyatımızda ciddi ha­disə hesab edirəm və şübhə etmirəm ki, sənin açdığın bu cığır ədə­biy­yatımızın güclü (və məxsusi!) qollarından birinə, milli fakto­runa çevriləcəkdir.

   2.  «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı» bir daha sübut edir ki, milli ədə­biyyatın zənginliyi onun müxtəlifliyindədir və Azərbaycan ədə­biyyatı bu baxımdan çox əlamətdardır.

   Uzağa getməyək, XX əsrin əvvəlləri və Sabir – Hadi – Cavid. Yalnız elə bu adları eşitmək kifayətdir ki, gözümüzün qarşısında ta­mam müxtəlif, bir-birindən seçilən, rəngarəng, eyni zamanda bö­yük sənətdən xəbər verən poetik mənzərə yaransın.

   Yaxud əsrin ikinci yarısı və misal üçün, Əli Kərim – Hüseyn Arif – Məmməd Araz kimi tamam fərqli bədii-estetik özünüifadə sa­hib­ləri. Onların  hər birinin bizim poeziyamızda öz fərdi siması vardır, ancaq onlar və onların digər istedadlı həmkarları yanlız bir yer­də, bir bədii-estetik küll halında Azərbaycan poeziyasının simasını müəyyənləşdirir.

   Yaxud, elə sənin mənsub olduğun ədəbi nəsil nümayən­də­lə­rini götürək: bir tərəfdə sənin poetik özünüifadən, o biri tərəfdə isə, yenə də misal üçün, Ramiz Rövşənin poeziyası, bir başqa tə­rəf­də Vaqif Bayatlı Önər, o birində Vaqif Bəhmənli, bir başqa­sın­da da Adil Mirseyid...

   Bu «tərəflər» mənim üçün qətiyyən bir-birinə qarşı deyillər, ək­sinə, onlar bir-birini tamam­layır və biz müasir poeziyada nə əl­də etmişiksə, onu da ortaya qoyur.

   3.  «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı»nın dili – həm nəsrində, həm də şeirində – mənim içimə, həqiqətən, bir fəxarət gətirdi: nə gözəl, nə incə, nə zəngin dilimiz var!

   Bu cəhəti mən xüsusi qeyd edirəm, çünki bu gün ana dilimiz mətbuatda da, televiziya ka­nal­larında da, «bədii ədəbiyyat» adı ilə oxu­­cuya təqdim edilən çoxsaylı maklaturada da elə bi­ya­bırçı və­ziy­­yətə salınıb ki, bəzən, özündən asılı olmayaraq, əməlli-başlı sək­səkəyə düşürsən, elə hə­min biyabırçı vəziyyət səbəbkarlarının təbiri ilə desək, «şok stress» keçirirsən: dil əldən gedir!..

   Ancaq «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı» kimi əsərləri oxuyan­dan sonra təsginlik tapırsan: bizim elə bir dilimiz var ki, heç za­man «əldən gedə»bilməz, heç bir qüvvə, heç bir naşı qələmi və kəl­mə­si onu sarsıda bilməz.

   Sənin sənətkar qələmin dilimizin qadirliyini yanlız əyani şə­kildə göstərmir, həm də bu qadirliyi sübut edir və içimizdəki hə­min ağır «səksəkə» hissiyatını dağıdır. Əsərin dilindəki zəngin lüğət tərkibi, sintaksisin təbiiliyi, sözlərin hər bir çalarından ye­rin­də və dəqiq istifadə et­mək bacarığı, onların obrazlaşdırılması və bütün bunlarla bərabər bədii təsvir vasitələrinin estetik siqlət san­balı «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı»nın və ümumiyyətlə, mü­asir ədəbiyyatımızın çox ciddi nailiyyətidir.

   4. «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı»nda folklordan birbaşa si­tatlar yoxdur, ancaq mən bu əsərdə həqiqi mənada folklorla nəfəs almaq hadisəsi müşahidə etdim.

   Folklorla nəfəs almaq – mənim aləmimdə xalqın güzəranına, mə­­­işətinə, etnoqrafiyasına dərindən bələd olmaq və bunları öz için­­də yaşatmaq, həmin xalqın dilini, psixologiyasını ən incə mə­qam­larına, ən zərif çalarlarınacan mənimsəmək, hiss etmək deməkdir.

   Bu, «Aşıq Hüseyn Saraclı dastanı»nın elə bir xüsusiyyətidir ki, onu kitab, elm, nəzəriyyə vasitəsilə əldə etmək mümkün deyil, o, necə deyərlər, qanla gəlməlidir, çünki yanlız bu zaman fərdi iste­dadın təbii tərkib hissəsinə, üzvi bir atributuna (genetik atributuna!) çevrilə bilər.

   Eyni zamanda, bu dastan folklorumuzun yaradıcılıq axtarışları üçün nə qədər münbit bir zəmin yaratdığını da bir daha açıq-aşkar   göstərməkdədir və bu cəhət də, elə bilirəm ki, sənin «Dastan»ının (tədqiqat əsərinin yox, bədii əsərin!) yaratdığı əhəmiyyfətli qəna­ətlərdən biridir.

   Qısaca, bu qədər.

   Səni, əziz qələm dostum Zəlimxan, yeni ilə yeni yaradıcılıq qələbəsi ilə qədəm qoymağın münasibətilə bir daha ürəkdən təbrik edirəm. Hörmətlə,

ELÇİN

6 yanvar 2007-ci il, Bakı.